ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΝ KOTEN ROSHI (ΜΕΡΟΣ 1ο)

Ερωτήσεις και Απαντήσεις με τον Koten Roshi.

Η μετάφραση από τα Ιαπωνικά στα Αγγλικά έγινε από τον Doiku Sensei.

Το υλικό έχει παρθεί από τις διαδικτυακές ομιλίες του Koten Roshi, κατά την διάρκεια των Zen Days στο Zen Center Athens. Έχει δοθεί έμφαση στο είναι κατανοητό στον αναγνώστη χωρίς να αλλαχθεί το μήνυμα και το νόημά του.

Ε: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του να γίνεις ένα με την αναπνοή και του shikantaza;

Koten Roshi: Shikantaza, ή απλά το να κάθεσαι, είναι η μορφή του να γίνεσαι ένα με την παρούσα πραγματικότητα. Είναι απλά μια διαφορά στις λέξεις. Όταν γίνεσαι ένα με την αναπνοή, κάθεσαι, εσύ και η αναπνοή μόνοι. Όταν προκύπτουν πράγματα γύρω σου, δεν δίνεις σημασία, δεν τα αντιμετωπίζεις. Πάντα κρατάς την προσοχή σου στην αναπνοή. Γίνεσαι ένα με την αναπνοή.
Στο shikantaza, απλά κάθεσαι. Με άλλα λόγια, δεν προσκολλάσαι σε πράγματα που προκύπτουν, δεν αποσπάται η προσοχή σου από τα πράγματα που προκύπτουν, είτε τα πράγματα είναι μορφή είτε όχι. Απλά κάθεσαι. Έτσι, το περιεχόμενο είναι αρκετά παρόμοιο. Στο πρώτο, η μορφή είναι μπροστά σου και προσπαθείς να κλείσεις το χάσμα μεταξύ του εαυτού σου και της αναπνοής. Στο shikantaza, απλά κάθεσαι και γίνεσαι ένα με την παρούσα στιγμή, την παρούσα πραγματικότητα.

Ε: Είναι δυνατόν να είμαστε λειτουργικοί στην καθημερινή ζωή χωρίς να χρησιμοποιούμε τη μνήμη; Είναι δυνατόν, χωρίς να χρησιμοποιούμε το νου, να επισημαίνουμε τα πράγματα; Μπορούμε να έχουμε γρήγορες αντιδράσεις, να μένουμε ασφαλείς, καθώς και άλλα πράγματα;

Koten Roshi: Θα χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα του shikantaza. Στο shikantaza, όλα προκύπτουν φυσικά, όπως είναι. Δεν τα αντιμετωπίζεις, τα αφήνεις ήσυχα. Όταν, για παράδειγμα, κόβεις ένα δέντρο, προσπαθείς να κόψεις το δέντρο. Δεν ανησυχείς για ιδέες σχετικά με τον Εαυτό ή άλλες ιδέες. Όταν δημιουργείς ιδέες σχετικά με τον Εαυτό, αυτές γίνονται μόνο εμπόδιο στο ίδιο το έργο. Αν δεν εγείρεις αυτή την ιδέα του Εαυτού και απλά προσπαθήσεις ολόψυχα στο ίδιο το πράγμα ακριβώς όπως είναι, αυτές οι ιδέες για το καλό και το κακό, το σωστό και το λάθος, τον Εαυτό και άλλα, αυτού του είδους οι σκέψεις διάκρισης δε θα εισέλθουν, δε θα παρέμβουν στο έργο που βρίσκεται μπροστά σου.
Στην πραγματικότητα, είναι το ίδιο με το shikantaza. Δε θέτεις την ιδέα του Εαυτού και γίνεσαι εντελώς ένα με το ίδιο το έργο όπως είναι. Για να προσπαθήσεις ολόψυχα όταν κάθεσαι, αναπνέεις ολόψυχα, αναπνέοντας μόνο την ίδια την αναπνοή.
Αν κάνεις κάποια εργασία γίνεσαι ένα με την ίδια την εργασία.

Ε: Η Σούτρα της Καρδιάς, λέει ότι η “μορφή είναι κενό και το κενό είναι μορφή”. Με τη λέξη “μορφή” περιγράφει αυτόν τον ξεχωριστό εαυτό που είναι ήδη κενός; Πρέπει να βρούμε μια ισορροπία και να διατηρήσουμε το μέσο δρόμο χωρίς να ακυρώσουμε τη μορφή από τη στιγμή που υπάρχει, αλλά γνωρίζοντας ότι είναι κενή όταν τη βλέπουμε;

Koten Roshi: “Η μορφή είναι κενό και το κενό είναι μορφή”. Ένας άλλος τρόπος να το πεις αυτό είναι: Ενώ τα πράγματα υπάρχουν, δεν υπάρχουν. Ταυτόχρονα, ενώ λέμε ότι τα πράγματα υπάρχουν ενώ δεν υπάρχουν, δεν αναφερόμαστε στον σχετικό τρόπο σκέψης για τα υπάρχοντα και τα μη υπάρχοντα. Όταν όλα τα πράγματα γίνουν ένα, είναι αδύνατο να πούμε ότι υπάρχουν ή δεν υπάρχουν. Τα πράγματα είναι ακριβώς όπως είναι. Συμβαίνουν λόγω των περιστάσεων, της αιτίας και του αποτελέσματος, εκείνη τη στιγμή. Την επόμενη στιγμή, τα πράγματα συνεχίζουν να αλλάζουν. Έτσι, επειδή τα πράγματα αλλάζουν συνεχώς, είναι αδύνατο να αντιληφθούμε τα πράγματα ως υπάρχοντα ή μη.

Ε: Έχουμε προσωπικό Κάρμα όταν γεννιόμαστε;

Koten Roshi: Αυτή η ιδέα του προσωπικού Κάρμα χρησιμοποιείται ως εξήγηση. Στον Βουδισμό, όταν αναφερόμαστε στο Κάρμα, αναφερόμαστε στις συνθήκες αίτιου και αποτελέσματος. Επειδή δεν υπάρχει προσωπικός Εαυτός, δεν υπάρχει μέρος όπου το προσωπικό Κάρμα μπορεί να προσκολληθεί. Δεν υπάρχει προσωπικός Εαυτός, αλλά για χάρη της εξήγησης, χρησιμοποιούμε όρους όπως το Κάρμα για να εξηγήσουμε το Ντάρμα.
Όταν γεννιόμαστε δεν υπάρχει Κάρμα. Αλλά στη συνέχεια, καθώς αποκτούμε πράγματα όπως η συνείδηση, η κατανόηση, η γνώση και η αντίληψη, προκύπτει η ιδέα ή η έννοια του Κάρμα. Όταν η αντίληψη ενός εγωικού εαυτού εξαφανιστεί και το γεγονός της ‘απόρριψης’ του νου και του σώματος συμβεί, η αντίληψη του Κάρμα εξαφανίζεται επίσης.

Ε: Μπορούμε να πούμε ότι το ανθρώπινο Κάρμα συνδέεται με το γεγονός ότι ο ανθρώπινος νους έχει τάση προς τη δυαδικότητα;

Koten Roshi: Εξαιτίας του εγωικού εαυτού αντιλαμβανόμαστε πράγματα όπως το Κάρμα. Όταν ο εγωικός εαυτός εξαφανιστεί, τότε αυτή η αντίληψη του Κάρμα θα εξαφανιστεί επίσης. Η σημερινή μας πραγματικότητα όπως είναι, είναι το Κάρμα. Αλλά η παρούσα πραγματικότητά μας δεν είναι κάτι που είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε ή να κατανοήσουμε. Είναι κάτι που προκύπτει πριν προκύψει η αντίληψή μας γι’ αυτό.

Ε: Αυτό το προσωπικό Κάρμα, όπως και να προκύπτει, συνεχίζεται από ζωή σε ζωή μέχρι να ξυπνήσουμε;

Koten Roshi: Υπάρχει ζωή μετά από την παρούσα; Συνεχίζεται ή όχι;

Ε: Υπάρχει πάντα μια συνέχεια, λόγω αιτίας και αποτελέσματος. Όποιο βαθμό αφύπνισης έχουμε επιτύχει, συνεχίζεται από ζωή σε ζωή;

Koten Roshi: Το πρόβλημα προκύπτει όταν πιστεύουμε ότι υπάρχει συνέχεια. Όλα αλλάζουν συνεχώς, αλλά ταυτόχρονα δεν υπάρχει αρχή και δεν υπάρχει τέλος. Αν και τα πράγματα αλλάζουν συνεχώς, δεν υπάρχει κάτι που να αλλάζει από τη μια περίοδο στην άλλη. Δεν υπάρχει ύπαρξη ή πραγματικότητα που να υφίσταται αλλαγές. Είναι μόνο η ίδια η αλλαγή που συνεχίζεται.

Ε: Αν κατάλαβα καλά, η φύση του Ντάρμα είναι η φύση όλων των εκδηλωμένων φαινομένων όλων των υπάρξεων, και η Βουδική φύση είναι η δυνατότητα να προχωρήσουμε πέρα από τα εκδηλωμένα φαινόμενα, να κατανοήσουμε την πραγματικότητα. Όμως μετά είπατε ότι η φύση του Ντάρμα και του Βούδας είναι ίσες. Και εκεί μπερδεύτηκα.

Koten Roshi: Θεωρητικά είναι ξεχωριστές αλλά στην πραγματικότητα, είναι ένα και το αυτό. Είναι ακριβώς όπως η πρακτική της καθιστού διαλογισμού και του διαλογισμού σε κίνηση. Είναι δύο μορφές και λειτουργίες της ίδιας πραγματικότητας.

Ε: Είπατε ότι μέσω του zazen μπορούμε να επιτύχουμε ειρήνη και ελευθερία. Νομίζω ότι διάβασα ότι όταν καθόμαστε σε zazen, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να μην πετύχουμε τίποτα. Λοιπόν, είναι σωστό να καθόμαστε προσπαθώντας να επιτύχουμε την ελευθερία και την ηρεμία;

Koten Roshi: Δεν είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει τίποτα να αναζητήσουμε εκτός της παρούσας στιγμής. Το να ψάχνεις κάτι δεν είναι λάθος. Το να επιδιώκεις την ειρήνη του νου, το να επιδιώκεις την απελευθέρωση δεν είναι λάθος. Χωρίς να έχετε ένα στόχο κατά νου, η πρακτική σας δε θα εξελιχθεί. Δε θα πάει πουθενά.

E: Αν κατάλαβα καλά, είπατε ότι όταν κάνουμε zazen, δεν είναι κακό να έχουμε στόχους εκτός αν είναι συγκεκριμένοι στόχοι. Είναι σωστό αυτό;

Koten Roshi: Κάποιος που δεν έχει εγκαθιδρυθεί στο δρόμο και δεν έχει αφυπνιστεί στον πραγματικό Εαυτό δεν μπορεί να εξασκηθεί χωρίς στόχο και σκοπό. Αλλά κάποιος που έχει φτάσει στο δρόμο και έχει απαλλαγεί από τον εγωικό εαυτό, θα πει ότι δεν υπάρχει τίποτα να αναζητήσει, τίποτα να ψάξει. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε πού στην πρακτική σας πρέπει να κάνετε την προσπάθεια.
Επικρατεί μια ιδέα ότι δεν υπάρχει σκοπός και τίποτα να αναζητήσουμε στην πρακτική μας. Αυτή είναι απλά μια έννοια στο νου και κάτι που προκύπτει από την ίδια τη σκέψη. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι, στην πρακτική μας, ο σκοπός είναι να ξεχάσουμε τον εαυτό μας. Είναι να αφήσουμε το νου και το σώμα και να γίνουμε ένα με την κατάστασή μας, ακριβώς όπως είναι, αυτήν τη στιγμή. Αυτό επιδιώκουμε στην πρακτική μας. Εάν έχετε μόνο αυτή την εννοιολογική κατανόηση του “χωρίς σκοπό”, παραμένετε στη σφαίρα της σκέψης και έχετε χάσει το νόημα της πρακτικής zazen.